We beschreven in het artikel “wat is wetenschappelijk betrouwbare informatie?” dat onderzoekers proberen hun bevindingen te publiceren in goed aangeschreven (internationale) vaktijdschriften. Vrijwel alle onderzoekers streven ernaar om de resultaten van hun onderzoek in een zo bekend mogelijk vakblad te publiceren. Het probleem is echter dat positieve resultaten gemakkelijker gepubliceerd worden dan negatieve (of onduidelijke) resultaten. Met negatieve resultaten bedoelen we resultaten die geen significant effect laten zien. Dit fenomeen wordt publicatiebias genoemd.

Er kunnen meerdere oorzaken zijn waarom negatieve resultaten niet of minder gepubliceerd worden:

• (Farmaceutische) bedrijven hebben geen belang bij het publiceren van resultaten waaruit blijkt dat hun middel of product niet werkt. Zeker zolang resultaten van ander onderzoek naar hetzelfde middel wel positieve resultaten laten zien.
• Wetenschappelijke vaktijdschriften publiceren vaak liever positieve resultaten omdat deze resultaten beter gebruikt kunnen worden voor vervolgonderzoek. Deze artikelen worden vaker geciteerd door andere onderzoekers, waardoor hun vakblad een hoger aanzien krijgt.
• “Publicatiebias” in de media: Positieve resultaten krijgen vaak meer aandacht in de reguliere media. Als er bijvoorbeeld een nieuw medicijn naar kanker is ontdekt dan wordt dit groot uitgelicht in het nieuws, maar wanneer een nieuw medicijn niet werkt, zal dit geen enkele media aandacht krijgen.
• Publicatiebias door onderzoeker zelf: Onderzoekers kunnen hun eigen resultaten ook gekleurd weergeven, waarbij bevindingen ‘mooier’ gepresenteerd worden dan het daadwerkelijk is. Soms worden bevindingen ook in zijn geheel weggelaten.

Wat is het probleem?
Negatieve resultaten zijn in wetenschappelijk onderzoek net zo belangrijk als positieve resultaten. Het is bijvoorbeeld even belangrijk om te weten dat een geneesmiddel of product niet werkt (negatief resultaat) als dat het wel werkt (positief resultaat); anders kan het zomaar zo zijn dat een andere onderzoeker hier niet van op de hoogte is en een vergelijkbaar onderzoek start en onnodig tijd en geld stopt in onderzoek dat al eerder uitgevoerd is.

Gelukkig is er een ontwikkeling in de (medisch) wetenschappelijke wereld gaande, waarbij de meeste onderzoekers vooraf aan hun onderzoek vastleggen wat ze precies gaan doen. Dit doen ze meestal in een openbaar register daar door iedereen te raadplegen is. Een voorbeeld hiervan is: https://clinicaltrials.gov/.

Voor studies naar geneesmiddelen is dit vaak al verplicht. Op die manier kan achteraf altijd bekeken worden of het onderzoek daadwerkelijk gepubliceerd wordt. Daarnaast voorkomt het dat onderzoekers halverwege een onderzoek ineens een ander protocol gaan volgen omdat dat toevallig beter uitkomt.

Interpretatie
Ook in de interpretatie van wetenschappelijk onderzoek is het belangrijk om op de hoogte te zijn dat publicatiebias een rol kan spelen. Op het moment dat er alleen maar positieve resultaten te vinden zijn voor een bepaald geneesmiddel of (voedings)product dan moet je je altijd afvragen of er mogelijk ook onderzoeken zijn geweest waarvan de negatieve resultaten ergens in een la verdwenen zijn en dus nooit gepubliceerd zijn.

Klik hier voor het originele artikel op MedicusOnline.nl